Το Καστέλο της Ροδοδάφνης ή Πύργος Δουκίσσης Πλακεντίας είναι το καλοκαιρινό ανάκτορο της Δούκισσας της Πλακεντίας (σσ. σωστά καταλάβατε, η Δούκισσα είχε και χειμερινό ανάκτορο, τη γνωστή «Βίλα Ιλίσια» στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας που στεγάζει σήμερα το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο). Το Καστέλο της Ροδοδάφνης λοιπόν βρίσκεται στο λόφο Κουφού του Δήμου Πεντέλης μεταξύ των οδών Φειδίου, Υγείας και Ικάρου, όχι πολύ μακριά από το Αστεροσκοπείο Πεντέλης.
Άρχισε να οικοδομείται το 1840 σε οικόπεδο που μέχρι τότε ανήκε στη Μονή Πεντέλης. Λέγεται ότι η Δούκισσα έβαλε λυτούς και δεμένους για να καταφέρει να αγοράσει το οικόπεδο « φιλέτο » από τη Μονή, η οποία είχε θέσει άτυπα ολόκληρο το ορός Πεντέλης υπό τη διακυβέρνηση της κατά το μεσαίωνα. Η Μονή δέχτηκε τελικά να πουλήσει το οικοπεδάκι έκτασης 1738 στρεμμάτων στη Δούκισσα, με τη Δούκισσα να έχει την υποχρέωση, σύμφωνα με το θρύλο, να επισκευάσει την πηγή της Ροδοδάφνης που βρισκόταν μέσα στο κτήμα ώστε να ξεδιψάνε οι περαστικοί (αν ποτέ βρεθείτε στην Πεντέλη, ένα νεράκι στης Δούκισσας επιβάλλεται να το πιείτε).
Πάμε λοιπόν να δούμε λίγα πράγματα για το ανάκτορο : πρόκειται για ένα μέγαρο γοτθικού τύπου, διώροφο, με υπογείους και περιφερικούς βοηθητικούς χώρους (στάβλους, μαγειρεία κλπ.). Αποτελείται από ένα κεντρικό ορθογώνιο κτήριο που έχει στις άκρες του δυο πύργους μέσα στους οποίους βρίσκονται τα κλιμακοστάσια. Στην μπροστινή όψη του κτηρίου βλέπουμε την επιβλητική θολωτή στοά με τα γοτθικά τόξα. Τα σχέδιά πιθανώς ανήκουν στον Γάλλο αρχιτέκτονα André Couchaud (1813-1849), την κατασκευή του όμως ανέλαβε ο αρχιτέκτονας Σταμάτης Κλεάνθης που υπήρξε αρχιτέκτονας πολλών από τα κτήρια της Δούκισσας της Πλακεντίας.
Το κύριο υλικό που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του ήταν φυσικά το περίφημο μάρμαρο Πεντέλης (τα λατομεία του Πεντελικού είναι δυο τσιγάρα δρόμος). Το μέγαρο είχε πύργους, στοές, θόλους, τόξα, κάτι του έλειπε όμως… Τι ήταν αυτό; Οι στέγες και τα παράθυρα. Κάποιοι λένε ότι το 1854 που πέθανε η Δούκισσα, η κατασκευή απλώς δεν είχε προλάβει να ολοκληρωθεί γι’ αυτό και έλειπαν στέγες και παράθυρα.
Οι κακές γλώσσες όμως μιλάνε για μια κατάρα που κατέτρεχε τη Δούκισσα: σύμφωνα λοιπόν μ ’ένα χρησμό μιας γριάς τσιγγάνας, η Δούκισσα θα πέθαινε μόλις ολοκλήρωνε κάποιο από τα κτήριά της. Άφηνε λοιπόν επίτηδες τα κτήριά της ημιτελή, ώστε να κερδίσει κάποια χρονάκια ζωής (όπως αποδείχτηκε ο χρησμός δεν επαληθεύθηκε αφού τελικά ούτε η στέγη αλλά ούτε και τα παράθυρα έσωσαν την 69χρονη Δούκισσα).
Το μέγαρο ολοκληρώθηκε λίγο μετά το θάνατο της Δούκισσας και περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο. Από το 1961 έως το 1964 χρησιμοποιήθηκε ως εξοχική κατοικία του τέως βασιλέα Κωνσταντίνου Β’. Σήμερα οι χώροι του λειτουργούν ως πνευματικό κέντρο του Δήμου Πεντέλης ενώ συχνά φιλοξενούν και διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Ποια ήταν όμως η Δούκισσα της Πλακεντίας;
Πολλοί θα έχετε ακούσει το όνομά της από το σταθμό του Μετρό της Αθήνας η την ομώνυμη λεωφόρο στο Χαλάνδρι. Η Δούκισσα της Πλακεντίας ή αλλιώς Σοφί ντε Μαρμπουά-Λεμπρύν (γαλλικά: Sophie de Marbois-Lebrun), ήταν Αμερικανο-Γαλλίδα φιλελληνίδα, γεννημένη στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ το 1785.
Πατέρας της ήταν ο Γάλλος μαρκήσιος François Barbe (de) Marbois, διπλωμάτης στις ΗΠΑ και μητέρα της η Αμερικανίδα Elizabeth Moore, κόρη του διοικητή της Πενσυλβάνια. Το 1802 η Σοφία παντρεύεται το Γάλλο υπασπιστή του Ναπολέοντα Anne-Charles Lebrun (1775-1859) και το ζευγάρι αποκτά τη μοναχοκόρη τους Ελιζα το 1804. Το νεαρό ζευγάρι είχε έντονη παρουσία στην αυτοκρατορική αυλή με τη Σοφία να συναναστρέφεται σημαντικούς διανοούμενους της εποχής όπως ο Ουγκώ.
Το 1824 ο Lebrun αποκτάει τον τίτλο του Δούκα της Πλακεντίας και η Σοφία κατ’ επέκταση τον τίτλο της Δούκισσας (και για να μην ξεχνιόμαστε, Πλακεντία ή Πιατσέντσα είναι πόλη της Βορειοδυτικής Ιταλίας που κατακτήθηκε από τους Γάλλους το 1796 και στη συνέχεια περιήλθε στην Αυτοκρατορία του Ναπολέοντα).
Τι κι αν γίναν όμως δούκες, με δόξες, τιμές και χρήμα; Ως γνωστόν τα λεφτά δε φέρνουν την ευτυχία και το 1824 η Σοφία και ο Anne-Charles έρχονται σε διάσταση. Το πρώην ζευγάρι θα μείνει σε διάσταση μέχρι το τέλος της ζωής τους.
Στη συνέχεια η Σοφία μετακομίζει για μικρό χρονικό διάστημα στην Ιταλία όπου συναντάει διάφορους φιλέλληνες και γίνεται μέλος του Φιλελληνικού Κομιτάτου. Μετά από περίπου ένα χρόνο επιστρέφει στη Γαλλία όπου γνωρίζει τον Ιωάννη Καποδίστρια και γοητεύεται. Φήμες της εποχής λένε ότι και ο Ιωάννης γοητεύτηκε κι ότι όλη αυτή η γοητεία κατέληξε σε ερωτική σχέση.
Το 1829 η Σοφία παίρνει την 25χρονη κόρη της Ελίζα και μετακομίζουν στην τότε πρωτεύουσα της Ελλάδας, το Ναύπλιο, ύστερα από πρόσκληση του Ιωάννη. Εκεί, δραστηριοποιείται στην ενίσχυση του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων, με μεγάλη οικονομική και κοινωνική συνεισφορά.
Η Σοφία δε διστάζει να πάρει και πολιτική θέση και σύντομα έρχεται σε αντιπαράθεση με σημαντικούς πολίτικους της εποχής, μεταξύ των οποίων και ο άλλοτε φίλος της κυβερνήτης Ι. Καποδίστριας τον οποίο η Σοφία θεωρεί αυταρχικό.
Δεν έρχεται μόνο σε αντιπαράθεση μαζί του αλλά το προχωράει κι ένα βήμα παραπέρα : υποστηρίζει τους πολίτικους αντίπαλους του Καποδίστρια που ζητούν ένα πιο δημοκρατικό μοντέλο διακυβέρνησης, κάνει σχέση μάλιστα με τον αγωνιστή του ‘21 Κατσάκο-Μαυρομιχάλη της γνωστής μανιάτικης οικογένειας των Μαυρομιχαλαίων (μέλη της οικογένειας θα δολοφονήσουν αργότερα τον Καποδίστρια).
Ο Καποδίστριας μαθαίνει ότι η Σοφία υποστηρίζει τους Μαυρομιχαλαιους, τον πιάνει λοιπόν το μανιάτικο και το 1831 τη διώχνει οριστικά από το Ναύπλιο, μαζί με την Ελίζα φυσικά που ακολουθεί πάντα τη μητέρα της κατά πόδας. Η Δούκισσα συνεχίζει τον αντικαποδιστριακό της αγώνα από τη Γαλλία, φήμες λένε μάλιστα ότι έβαλε το χεράκι της στη δολοφονία του Καποδίστρια.
Το 1834 μάνα και κόρη επιστρέφουν στην Ελλάδα, οπότε και εγκαθίστανται μόνιμα στην Αθήνα. Εκεί, η Σοφία γίνεται σύντομα μια από τις εξέχουσες μορφές της αθηναϊκής κοινωνίας. Επενδύει σημαντικά χρηματικά ποσά στην αγορά γης και ξεκινάει ένα πλούσιο φιλανθρωπικό έργο.
Το 1836 ο Κατσάκος-Μαυρομιχάλης πεθαίνει στο Μόναχο από χολέρα. Μάνα και κόρη, συγκλονισμένες από το χαμό του (oπως είδαμε, ο γοητευτικός νεαρός Κατσάκος-Μαυρομιχάλης είχε σχέση με την ίδια τη Δούκισσα, αλλά επειδή η Σοφία ήταν και πολύ προχό για την εποχή της, λέγεται ότι τον προόριζε και για μνηστήρα της αγαπημένης της κόρης Ελιζας), αποφασίζουν να πάνε ταξιδάκι στην Ανατολή για να ξεχάσουν τον πόνο τους.
Η τύχη δε χαμογελάει ούτε αυτή τη φορά στη Σοφία και βέβαια ούτε στην Ελιζα : στη Βηρυτό η Ελίζα πεθαίνει, πιθανότατα από φυματίωση ή πανώλη. Η Σοφία όμως δεν πτοείται, ταριχεύει την κόρη της Ελίζα και επιστρέφει στην Αθήνα όπου την τοποθετεί σε γυάλινο φέρετρο στο υπόγειο του σπιτιού της στην οδό Πειραιώς (μήπως θα έπρεπε η Δούκισσα να συζητήσει λίγο με τον ψυχοθεραπευτή της αυτό το θεματάκι που είχε με την Ελίζα;).
Κι επειδή η Δούκισσα δεν είχε χρόνο για ψυχοθεραπείες ούτε σκοπό να λύσει την εμμονή της με τη νεκρή Ελίζα, ήρθε η ζωή να δώσει τη λύση : το Δεκέμβριο 1847 το σπίτι της οδού Πειραιώς καίγεται, το ταριχευμένο σώμα της Ελίζας αποτεφρώνεται και η Δούκισσα αποχωρίζεται οριστικά την κόρη της. Μετά την καταστροφή του σπιτιού στην Πειραιώς μετακομίζει στη Βίλα Ιλίσια όπου θα μείνει μέχρι το τέλος της ζωής της.
Η Δούκισσα πέθανε το 1854 σε ηλικία 69 ετών. Στα τελευταία χρόνια της περιγράφεται ως μοναχική, δύστροπη και μισάνθρωπος (συμπαθέστατη ακούγεται).
Οι θρύλοι γύρω από το όνομα της Δούκισσας της Πλακεντίας
Η πολυτάραχη ζωή της Δούκισσας καθώς και η εκκεντρική της προσωπικότητα ενέπνευσαν εκατοντάδες μύθους και θρύλους γύρω από το όνομα της. Ας δούμε μερικούς:
- Όπως είπαμε στην αρχή του άρθρου, θρύλοι ήθελαν τη Δούκισσα να αφήνει ημιτελή τα σπίτια της ώστε να γλιτώσει απ’ το χρησμό που μια γριά τσιγγάνα της είχε δώσει, πλάνο που όπως είδαμε δεν πήγε τελικά και τόσο καλά.
- Λέγεται ότι τη Δούκισσα κυνηγούσε κάποια θεϊκή κατάρα, με την πεποίθηση αυτή να τροφοδοτείται ακόμα περισσότερο μετά την πυρκαγιά του σπιτιού της οδού Πειραιώς με την άταφη κόρη της μέσα.
- Tα περίφημα σκυλιά της Δούκισσας, κατασπάραζαν ένα γέρο ή μια γριά κάθε χρόνο, από τους ζητιάνους που τολμούσαν να πλησιάσουν το σπίτι της.
- Πολλές φήμες συνοδεύουν τη Δούκισσα σχετικά με τις ερωτικές της σχέσεις με διάφορους ληστές της εποχής (πράγμα που μας δείχνει ότι τα bad boys ήταν ανέκαθεν σέξυ). Η πιο γνωστή φήμη αφορά το λήσταρχο Χρήστο Νταβέλη. Σύμφωνα με τοπική παράδοση ο λήσταρχος έφτανε, μέσω υπόγειας σήραγγας, από το καταφύγιό του στο Σπήλαιο των Αμώμων στον Πύργο της Δούκισσας της Πλακεντίας (Καστέλο της Ροδοδάφνης) για να δει την αγαπημένη του. Η σπηλιά των Αμώμων ή Σπηλιά του Νταβέλη βρίσκεται στην Πεντέλη, και σύμφωνα με θρύλους ο λήσταρχος τη χρησιμοποιούσε ώστε να μπαινοβγαίνει ανενόχλητος σε διάφορες περιοχές της πόλης των Αθηνών μέσω ενός εκτεταμένου δικτύου υπογείων στοών (τύφλα να ‘χει το μετρό). Δεν έχει βρεθεί κανένα λαγούμι που να οδηγεί από τη Σπηλιά στου Νταβέλη στον Πύργο της Δούκισσας ούτε έχει βρεθεί το περίφημο υπόγειο δίκτυο στοών κάτω απ’ την Αθήνα (μέχρι σήμερα τουλάχιστον, ποιος ξέρει όμως στο μέλλον;). Επίσης η σχέση με τον Νταβέλη δεν επιβεβαιώνεται χρονολογικά αφού ο λήσταρχος φαίνεται ότι άρχισε τη δράση του στην Πεντέλη μετά το θάνατο της Δούκισσας. Να μην ξεχνάμε και τη μεγάλη διαφορά ηλικίας της Δούκισσας με το λήσταρχο (47 χρονάκια) χωρίς βέβαια αυτό να είναι απαγορευτικό για μία ενδεχόμενη σχέση (αν θέλουν τα παιδιά εμάς δε μας πέφτει κανένας λόγος). Μπορεί η Δούκισσα να μην είχε σχέση με τον Νταβέλη, φαίνεται όμως ότι είχε σχέση μ ‘έναν άλλο ληστή, το Σπύρο Μπίμπιση ο οποίος λέγεται μάλιστα ότι την απήγαγε το 1846 αλλά την άφησε ελεύθερη μετά από διαπραγματεύσεις.
- Πολλά ακούγονται επίσης γύρω από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις της Σοφίας. Αρχικά ήταν Χριστιανή, μετά ασπάζεται την ιουδαϊκή θρησκεία ενώ στη συνέχεια πρεσβεύει μια δική της θρησκεία, με ανάμεικτα στοιχεία φεουδαλικών δοξασιών, ιουδαϊσμού και μωαμεθανισμού. Ίδρυσε μάλιστα μια θεοκρατική οργάνωση με κέντρο τη Βίλα Ιλίσια και με μέλη Έλληνες και ξένους λόγιους.
- Η δούκισσα τάφηκε στην Πεντέλη. Ενάμιση αιώνα μετά το θάνατο της, δοξασίες και θρύλοι υποστηρίζουν ότι το φάντασμα της Δούκισσας μπαινοβγαίνει στα σπίτια της κι ότι στοιχειώνει μέχρι σήμερα την Πεντέλη. Η ιδέα ενός φαντάσματος να περιφέρεται αριστερά και δεξιά θα έμοιαζε τρελή αν δε μιλούσαμε για τον πιο μυστήριο λόφο της Αθήνας που έχει απ’ όλα: λήσταρχους, σπηλιές, ιστορίες συνομωσίας, ανεξήγητα φαινόμενα (το περίφημο «παράδοξο φαινόμενο της ανηφόρας της Πεντέλης»), μεταφυσική, μαγνητικά πεδία, σατανιστικές τελετές. Ένα είναι σίγουρο : το μείγμα Πεντέλη – Σοφι ντε Μαρμπουά-Λεμπρύν είναι εκρηκτικό και θα συνεχίσει να εξάπτει για πολλά ακόμα χρόνια τη φαντασία και να δίνει τροφή σε θρύλους και δοξασίες.
Απάντηση